Mariner Collection
In 1958 is het loyaliteitsprogramma van de Holland America Line van start gegaan: de Society of Honorary Mariners. Vanaf 1993 werd de vloot uitgebreid en daarbij werd ook het loyaliteitsprogramma nieuw leven ingeblazen: de huidige Mariner Society, waarvan men automatisch lid wordt zodra een cruise is gemaakt. In 1995 is de Holland America Line in het kader van het Mariner Society Rewards Program gestart met de uitgifte van tegels aan haar gasten. De Mariner Collection bestaat thans uit 150 tegels. Alle tegels zijn 10×10 cm.
De 1995 serie bestaat uit 7 windmolentegels met jaartal.
Op de tegel ms Noordam ziet u de krijtmolen d’Admiraal in Amsterdam-Buiksloot, op de tegel ss Rotterdam de Zwartenbergse (polder)molen in Etten-Leur, op de tegel ms Ryndam de wipmolen De Vlietmolen te Hoogmade en op de tegel ms Westerdam de Hamse molen, een standerdmolen te Wanroy, Noord-Brabant.
De herkomst van de afbeelding op de andere tegels is onduidelijk: bij ms Maasdam gaat het mogelijkerwijs om de korenmolen Jan Pol te Dalen, bij ms Nieuw Amsterdam wellicht om de stellingmolen De Hoop op de stadswal van Dokkum en bij ms Statendam om één van de poldermolens in Aarlanderveen of de Miedenmolen te Holwerd.
De 1996 serie bestaat eveneens uit 7 tegels met windmolens; het jaartal is echter vervangen door een bloem. Volgens de serielijst van de Holland America Line zoals die op haar website te vinden is, gaat het om acht tegels, maar het is twijfelachtig of de windmolentegel van de Ryndam ooit van de keramische werf is gelopen. De tegel heb ik nog nooit gezien – collega-verzamelaars evenmin – en de Holland America Line, de Mariner Society en Royal Goedewaagen hebben de productie en uitgifte niet kunnen bevestigen.
Op de tegel ms Veendam is snuifmolen De Ster aan de Kralingse Plas te Rotterdam afgebeeld.
De 1997 serie bestaat uit 9 tegels met stadsgezichten, die geïnspireerd zijn op de Makkummer tegels uit de zeventiende eeuw. Twee tegels met de aanduiding Rotterdam werden uitgebracht omdat in dat jaar zowel het oude ss Rotterdam (V) als het nieuwe ms Rotterdam (VI) in de vaart waren, maar de eerste van die twee tegels lijkt een vreemde eend in de bijt. De afbeelding lijkt een combinatie van deze serie met die van 1999 waarop oude zeilschepen prominent staan afgebeeld.
De afbeeldingen laten achtereenvolgens zien de gezichten op: het eiland Marken (ms Maasdam), Enkhuizen (ms Nieuw Amsterdam), voormalig eiland Schokland (ms Noordam), VOC-schip bij het eiland Pampus (ms Rotterdam VI), de binnenhaven van Hindeloopen (ss Rotterdam V), de Friese kust bij Workum, Makkum of Staveren (ms Ryndam), kasteel Radbout bij Medemblik (ms Statendam), de haven van Volendam (ms Veendam) en de zuidelijke punt van Marken met de vuurtoren (ms Westerdam).
De 1998 serie is de eerste reeks tegels (8 stuks) waarop schepen van de Holland America Line (van vroeger) staan afgebeeld. De serie is uitgebracht in het jaar dat de maatschappij haar 125-jarig bestaan vierde (1873-1998). Het is opvallend dat van de tegel van de Nieuw Amsterdam II twee exemplaren bestaan: één tegel met de aanduiding ” Nw Amsterdam II“ zoals hier (en op de website van de Holland America Line) afgebeeld en één met ” ss Nw Amsterdam II” als aanduiding. Ook van de Ryndam bestaan twee exemplaren: één met de (correcte) aanduiding “ss”, één met de onjuiste aanduiding “ms”. De tegels zijn achteraan dit menu geplaatst bij “Afwijkende tegels”. Op de tegel van de Statendam staat de aanduiding “ms” vermeld, ten onrechte, immers het schip was een stoomschip. Die verschrijving komt overigens ook voor in de 2002 en 2005/2006 serie.
De 1999 serie bestaat uit 9 tegels. De tegels zijn geïnspireerd op tegels zoals die tussen 1650 en 1680 in Harlingen werden gemaakt: afbeeldingen van schepen van de Verenigde Oost-Indische Compagnie.
Alleen van de volgende schepen is de oorspronkelijke naam bekend: “de Beekvliet” (1724-1744) afgebeeld bij de Rotterdam, “de Leyerdorp” (1741-1748) afgebeeld bij de Ryndam, “de Hoop” (1598-1600) afgebeeld bij de Statendam, “de Batavia” (1628-1629) afgebeeld bij de Veendam, en “de Zeven Provinciën” (1665-1694) van Michiel Adriaanszoon de Ruyter afgebeeld bij de Volendam.
De 2000 serie bestaat uit 11 tegels met afbeeldingen van Nederlandse traditionele klederdrachten.
Het gaat daarbij om klederdrachten van: Scheveningen (ms Amsterdam), Schokland (ms Maasdam), Zandvoort (ms Nieuw Amsterdam), Marken (ms Noordam), Urk (ms Rotterdam), Staphorst (ms Ryndam), Axel (ms Statendam), Hindeloopen (ms Veendam), Volendam (ms Volendam), Spakenburg-Bunschoten (ms Westerdam) en Rijssen (ms Zaandam).
De 2001 serie is de tweede reeks tegels (10 stuks) waarop schepen van de Holland America Line (van vroeger en nu) staan afgebeeld.
De 2002 serie is de derde reeks tegels (12 stuks) waarop schepen van de Holland America Line (van vroeger en nu) staan afgebeeld; dit keer in kompasvorm. Het is de eerste serie waarin de Prinsendam voor komt (voorheen Royal Viking Sun en Seabourn Sun), destijds met 37.848 brt. het kleinste schip van de vloot. Vanwege het hoge aantal “repeaters” en de exotische bestemmingen had de Prinsendam de bijnaam “Elegant Explorer”.
De 2003 serie is de vierde reeks tegels (12 stuks) waarop schepen van de Holland America Line (van vroeger en nu) staan afgebeeld.
De grootste serie is in 2004 uitgebracht. Deze serie bestaat uit 13 tegels en is de vijfde reeks waarop schepen van de Holland America Line (van vroeger en nu) staan afgebeeld.
De 2005/2006 serie bestaat eveneens uit 13 tegels. Het is de zesde reeks tegels waarop schepen van de Holland America Line (van vroeger en nu) staan afgebeeld.
In 2007 is de eerste serie van 4 tegels uitgegeven met afbeeldingen van reclameaffiches uit vroege jaren. Links de affiche van Frans Mettes uit 1955, rechts de affiche van Reyn Dirksen uit 1956. Daaronder tegels geïnspireerd op affiches van het ss W.A. Scholten uit 1880 en het ss Statendam uit 1928. Van deze tegel bestaat een tweede exemplaar dat niet in de serielijst van de Holland America Line voor komt; het gaat daarbij om een uitsnede. Die tegel is achteraan dit menu geplaatst bij “Afwijkende tegels”.
In 2008 is de tweede serie van 4 tegels uitgegeven met afbeeldingen van reclameaffiches uit vroege jaren. Links de affiche van Cassandre uit 1928, rechts de affiche van Wim ten Broek uit 1938. Daaronder tegels geïnspireerd op affiches uit 1948 en 1953.
In 2009 is de derde serie van 4 tegels uitgegeven met afbeeldingen van reclameaffiches uit vroege jaren. Links de affiche van Jan van Beers uit 1898 met een afbeelding van het (op handen gedragen) ss Obdam, rechts de affiche van Adriaan van ‘t Hoff uit 1928. Daaronder tegels geïnspireerd op affiches van het ss Statendam uit 1929 en de “Grote Drie” uit 1959.
In 2010-2011 is de vierde serie van 4 tegels uitgebracht met afbeeldingen van reclameaffiches uit vroege jaren. Links de affiche van Wim ten Broek uit 1936, rechts de affiche van Ad Werner uit 1950. Daaronder tegels geïnspireerd op affiches uit 1890 en 1948.
De 6 tegels uit de 2012-2014 serie zijn afbeeldingen naar werken van maritiem schilder Stephen J. Card, wiens doeken de trapportalen van alle Holland America Line schepen sieren. De tegels zijn gerangschikt naar klasse: S Class (Statendam, Maasdam, Ryndam, Veendam), R Class non flagships (Volendam, Zaandam), R Class flagships (Rotterdam, Amsterdam), Vista Class (Zuiderdam, Oosterdam, Westerdam, Noordam), Signature Class (Eurodam, Nieuw Amsterdam) en Elegant Explorer (Prinsendam).
Voor de 2015-2016 serie heeft de Holland America Line wederom gekozen voor afbeeldingen naar werken van Stephen J. Card. De hoekornamenten zijn echter meer aangepast aan het als corporate image ervaren Delfts blauw, terwijl de golven grafischer zijn weergegeven dan bij de vorige serie. Ook nu zijn de tegels weer gerangschikt naar klasse.
Nadat het ms Statendam en het ms Ryndam in november 2015 werden verkocht aan P&O Cruises Australia, heeft de Holland America Line de 2015-2016 serie uitgebreid met een tegel waarop alleen de Maasdam en Veendam voorkomen.
Na de twee voorgaande series, uitgebracht als Delfts blauwe reproducties van olieverfschilderijen van de huidige cruisevloot door maritiem schilder Stephen J. Card, heeft de Holland America Line voor de 2017-2018 serie (7 stuks) toch weer gekozen voor vrijere, grafische ontwerpen van Goedewaagen-vormgever Sander Alblas. In de nieuwe ontwerpen heeft Alblas op speelse manier scheepsportretten van de verschillende cruise-klassen verwerkt tezamen met het steeds wisselende lijnprofiel van Hotel New York, het vroegere hoofdkantoor, in Rotterdam.
Hieronder de nieuwste tegels uit de 2019-2020 serie. Deze serie is een kopie van de 2017-2018 serie, dit keer zonder de aanduiding “ms”. Voor beide series is ook een verschuiving in tonaliteit zichtbaar; daarbij gaat het om een wat lichter blauw, een esthetische keuze. Zelf vind ik het grijsblauw dat correspondeerde met de vroegere edities (1993-2016) mooier, maar dat is nu eenmaal fabrieksbeleid en uiteindelijk de keuze van de Holland America Line. De Mariner Collection serie bestaat thans uit 154 tegels.
De Holland America Line heeft voor de 2021/22 serie (wederom gerangschikt naar klasse) gekozen voor afbeeldingen van zeemonsters. De hoekornamenten verwijzen naar de kroon van het Vrijheidsbeeld in New York. Die kroon bestaat uit zeven punten die symbool staan voor de zeven werelddelen en -zeeën.
De 2021/22 serie bestond aanvankelijk uit zeven tegels, maar – in verband met de verkoop van de Amsterdam, Rotterdam (VI), Maasdam en Veendam – is dat teruggebracht naar vier tegels.
Deze drie tegels zijn in zeer beperkte oplage uitgegeven toen deze schepen nog in de vaart waren, net voor het begin van de pandemie. Deze tegels meegerekend bestaat de Mariner Collection thans uit 161 tegels.
Op dit moment is niet bekend of de Mariner Society in 2024 een nieuwe serie gaat uitbrengen. Mocht dat wel het geval zijn, dan worden de Goedewaagen-ontwerpen eerst ter beoordeling voorgelegd aan een speciale commissie. Inmiddels is gebleken dat goedkeuring niet zonder slag of stoot wordt gegeven. Na ontvangst van de eerste serie 2021/22/23 proeftegels kreeg ik net voor het uitbreken van de coronapandemie van de Mariner Society bericht dat deze serie van zes tegels alsnog was afgekeurd, omdat het ontwerp “te druk” werd bevonden.
AFWIJKENDE TEGELS
Alleen de tegel van de Nw Amsterdam II komt voor op de serielijst van de Holland America Line (serie 1998, 8 stuks) en niet dezelfde tegel met de toevoeging “ss”. Dat is opvallend, want alle overige tegels uit deze serie hebben de aanduiding “ss” of “ms”. Het zou dus voor de hand gelegen hebben dat juist de tweede tegel deel zou uitmaken van deze serie.
De tegel van de Ryndam I met de onjuiste aanduiding “ms” (deze Ryndam was immers een stoomschip) is in beperkte oplage van de keramische werf gelopen en later vervangen door de tegel met het opschrift “ss Ryndam I”. Alleen die tegel komt voor op de serielijst van de Holland America Line.
De eerste tegel maakt deel uit van de 2007 serie (4 stuks), de tweede tegel is een uitsnede daarvan en komt niet voor op de serielijst. Niet bekend is ter gelegenheid waarvan deze tegel is uitgegeven. Waarschijnlijk is het een proeftegel die niet door de selectie is gekomen.
Deze twee tegels zijn pendanten van de Mariner Collection serie 2007 respectievelijk 2009. Het zijn afbeeldingen van het ss Statendam III (1929-1940), het eerste en enige schip van de Holland America Line met drie schoorstenen.
De eerste tegel heeft – in tegenstelling tot de tegels van Royal Goedewaagen – afgeronde hoeken en een geglazuurde achterkant. Vermoedelijk is dit een bij Westraven (de werkmaatschappij van Porceleyne Fles) gemaakte (proef)tegel.
De tweede tegel (met de kenmerkende twee leeuwen) lijkt sprekend op de door Sander Alblas van Royal Goedewaagen geschilderde tegel uit de Mariner Collection serie 2009 en is waarschijnlijk van diens ontwerp uitgeschilderd (zoals op de laatste afbeelding is te zien). De tegel heeft ook een andere kleur blauw en is geschilderd op een biscuit (dat wil zeggen de eenmaal zonder glazuur gebakken en onbeschilderde tegel) van Mosa. Zoals eerder vermeld, verbindt de HAL het “corporate image” voor haar tegelprogramma aan het als Hollands ervaren Delfts blauw; daarvan is hier geen sprake. Vermoedelijk is ook dit een bij Westraven gemaakte tegel.
Aangezien Royal Goedewaagen vanaf 1993 de scheepvaartgeschiedenis van de Holland Amerika Lijn heeft vormgegeven, mag gevoeglijk worden aangenomen dat van deze twee tegels slechts enkele in omloop zijn.
Hoewel Royal Goedewaagen vanaf 1960 steeds de orders kreeg om voor de Holland Amerika Lijn de meest uiteenlopende keramische opdrachten uit te voeren heeft ook Porceleyne Fles geprobeerd bij de HAL voet tussen de deur te krijgen en tegel-orders in de wacht te slepen. Dat is tot nu toe alleen gelukt in 2008 en 2010, toen Porceleyne Fles de opdracht kreeg om de tegels te maken die de inaugurele vaart van de Eurodam en de Nieuw Amsterdam gedenken.
Het ontwerp van de 6 tegels uit de 2012-2014 Mariner Collection serie komt van de Royal Goedewaagen tekentafel; de tegels zijn in de fabriek in Nieuw Buinen geproduceerd. Ook Porceleyne Fles heeft voor deze serie enkele proeftegels gemaakt (foto 1 en 2). Hoogst merkwaardig is dat het ontwerp is uitgeschilderd van het Royal Goedewaagen ontwerp. De proeftegels zijn overigens nooit in productie genomen. Foto 3 de proefdruk van Royal Goedewaagen en foto 4 het uiteindelijke resultaat.
Naar verluidt bedraagt de totale productie 10×10 cm Mariner Collection tegels 350.000 stuks per jaar. Voor dit tegelprogramma was van 1993 tot en met 2010 Sander Alblas de ontwerper. Van zijn hand is dit tegeltableau uit 1998, dat in het trapportaal van het ms Rotterdam (VI) tussen het Dolphin dek en het A-dek hing. Het tegeltableau is een geschenk van Vereniging De Lijn ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van de Holland America Line.
