Emigrant Ships
In het begin van de jaren vijftig van de vorige eeuw was de vraag naar passagiersruimte zo groot, dat de schepen van de Holland America Line vrijwel constant waren volgeboekt. Als gevolg daarvan was ook de ruimte voor emigrantenvervoer beperkt. Reden voor de Holland America Line om tevens vrachtschepen met passagiersaccommodatie in te zetten, terwijl de Nederlandse Staat regeringsschepen liet ombouwen om zoveel mogelijk in de toenemende behoefte te voorzien.
De eerste serie van 12 tegels toont schepen van de Holland America Line die destijds emigranten naar Amerika, Canada, Australië, Nieuw-Zeeland en/of Zuid-Afrika brachten. Emigranten (en later hun familieleden die op bezoek gingen) waren vaak verbonden aan een vereniging die het vervoer regelde, zoals “Ouders van Emigranten”, “Wij Komen” en “Wereldcontact”. De tegels (15×15 cm) zijn in 2000 uitgebracht door Albert Vanderheide Publishing in Langley, British Columbia, Canada, vanaf 1969 uitgever van de Windmill Herald en Hollandia News.
Uit correspondentie met Albert Vanderheide is gebleken dat voormelde serie van 12 (zonder anker) een reprint is van tegels die in 1978 zijn uitgebracht (met anker). In het anker zijn de logo’s van de door Albert Vanderheide Publishing uitgegeven nieuwsbladen verwerkt. Het anker-logo is bij de reprint uitgave vervallen omdat de uitgever met de opkomst van het internet ook bestellingen kreeg van buiten de lezerskring. Volgens de tegelspecialisten van Royal Goedewaagen is de kwaliteit van de destijds uitgebrachte tegels superieur aan die van de reprints in 2000.
Ook van de (niet-emigrantenschepen) Rotterdam (V) en de Statendam (IV) zijn “ankertegels” uitgegeven (zie menu Earlier Tiles).
Van Albert Vanderheide ontving ik onderstaande tegels (15×15 cm), een vertrekscene aan de Wilhelminakade te Rotterdam, destijds thuishaven van de Holland America Line. Albert schreef mij hierover onder meer het volgende:
Het jaar was 1978, nadat een tegelmaker van de Veluwe arriveerde in Canada. Hij zocht klandizie en kwam met een voorstel om een serie te leveren met molens, die wij met ons nieuwsblad “The Windmill Herald” aan de man zouden kunnen brengen. Dat voorstel viel niet in goede aarde. Hij vertrok teleurgesteld. Ik belde hem later op de dag met het voorstel om een “premie” tegel te ontwerpen met een vertrekscene aan de Wilhelminakade. Dat bleek een gouden greep, de tegel was goed voor zo’n 500 nieuwe abonnementen en leverde tientallen spontane verzoeken op voor een tegel met “hun” schip. De eerste bestelling was een feit: 500 stuks voor de Groote Beer, waarna nog eens elf andere schepen van de Holland America Line zouden volgen.
Bijgaand ook het desbetreffende artikel in de Farewell Edition van de Windmill Herald in augustus 2012 (pagina 2 is de tweede kolom die op pagina 1 ontbreekt).
Als bijproduct van het hiervoor vermelde, in 1983 door Paideia Press uitgegeven boek “To All Our Children: the Story of the Postwar Dutch Immigration to Canada” van Albert VanderMey, is de volgende serie van 5 tegels in bescheiden oplage uitgebracht. Het zijn met transfer gedecoreerde tegels die meer aansluiten bij de Nederlandse tegeltraditie. Ook deze tegels zijn 15×15 cm.
Het ss Groote Beer (1944) werd met de zusterschepen Zuiderkruis (1944) en Waterman (1945) in opdracht van de Amerikaanse overheid gebouwd als troepentransportschip, en na aankoop door de Nederlandse regering vanaf 1947 ingezet voor troepentransport naar en van Nederlands-Indië en Nieuw-Guinea. In 1951 werden de drie schepen ingericht als emigrantenschip met capaciteit voor circa 850 passagiers.
Het ss Veendam II (1923-1953), tijdens de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd, is na de oorlog hersteld en maakte vanaf 1947 als twee-klassenschip met accommodatie voor 550 passagiers nog ruim vijf jaar toeristen- maar voornamelijk emigrantenreizen naar Noord-Amerika.
Het ss Ryndam II (1951-1972) kreeg, naast het vervoer van emigranten, met name bekendheid door de charter van het Amerikaanse Chapman College (Orange, Californië) in 1967. Het Chapman College presenteerde zich daarbij als World Campus Afloat. De Ryndam maakte twee wereldreizen van drie maanden en had accommodatie voor 852 studenten in toeristenklas-hutten. Ik heb beide reizen gemaakt. De Ryndam II is in 2003 gesloopt in India.
De Maasdam IV (1952-1968) diende voornamelijk voor het vervoer van toeristen (waarvoor ze achteraf minder geschikt bleek te zijn) en emigranten naar Canada. In 1968 is de Maasdam verkocht aan Polish Ocean Lines, waar ze de naam Stefan Batory kreeg. Na diverse verkopen en naamsveranderingen is het schip uiteindelijk in 2000 in Turkije gesloopt.
Enkele bezoekers van de website stelden mij de vraag of de Groote Beer, Zuiderkruis en Waterman wel schepen van de Holland America Line waren. De Groote Beer werd in beheer gegeven aan de Holland America Line, de Zuiderkruis aan de Rotterdamsche Lloyd en de Waterman aan Stoomvaart Maatschappij Nederland. De Holland America Line trad daarbij op als general agent. Bovendien, tijdens mijn vaartijd bij de HAL van 1964 tot 1972 heb ik vier reizen met de Groote Beer gemaakt; in de zomer van 1965 in het kader van een studenten-uitwisselingsprogramma van Rotterdam naar New York v.v. waarbij het schip door de Holland America Line was gecharterd.
